بیمارستان صحرایی امام رضا(ع) در دشت جُفیر و در 1کیلومتری چهارراه صاحب الزمان(عج) و 8کیلومتری شرق هورالهویزه و 2 کیلومتری پاسگاه مرزی برزگر واقع شده است. ساخت این بیمارستان بعد از عملیات خیبر و در اوایل سال 1363شروع شد و پس از عملیات بدر به مرحله بهره‌برداری رسید و تا پایان جنگ فعالیت داشت. این بیمارستان نخستین بیمارستان بتونی در جنوب بود که با مساحت 3200 مترمربع زیربنا زیرنظر قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) توسط قرارگاه مهندسی صراط المستقیم و با همکاری اداره‌کل مسکن و شهرسازی استان خراسان احداث شد و دارای ظرفیت 14تخت اورژانس، هفت تخت اتاق عمل و رادیولوژی و یک پد بالگرد و سایر تأسیسات جانبی بود. ارائه خدمات پزشکی، انجام عمل‌های اضطراری، مراقبت بعد از عمل، اعزام مجروحین محور‌های عملیاتی به بیمارستان‌های شهرهای عقبه و ایجاد نقاهتگاه از جمله وظایفی است که این بیمارستان بر عهده داشت. هدف اصلي از ساخت بيمارستان امام‌رضا^(ع) ايجاد يك مركز درماني مناسب در منطقه عملياتي هورالهویزه بود چرا كه فاصله خطوط مقدم جبهه‌ از هور تا اهواز به خصوص بعد از عمليات خيبر بسيار زياد بود كه اين امر باعث مي‌شد تا خودرو حامل مجروحين، پس از چندين ساعت حركت در مناطق پرخطر، مجروح را به اهواز يا سایر مراكز درماني انتقال دهد. انتقال مجروحين از جاده‌هايي كه در ديد ديده‌بانان و خلبانان هواپيماهاي مهاجم قرار داشتند، چه بسا باعث شهادت مجروحين مي‌شد،‌ به خصوص آنكه در جريان عمليات خيبر، به دليل محدوديت جاده اين خطر بيشتر احساس مي‌شد. از ديگر اهداف احداث بيمارستان امام رضا^(ع) پشتيباني درمانی از يگان‌هاي مستقر در منطقه‌ عملياتي بدر بوده‌است. این مرکز درمانی در بردآتش موثر توپخانه دشمن قرار نداشت، اما به دلیل این که در 1 کیلومتری چهارراه صاحب‌الزمان(عج) واقع شده بود و جاده پر تردد شهید همّت  از کنار این بیمارستان می‌گذشت همواره مورد تهاجم هوایی دشمن قرار داشت. محور عملیاتی طَبُر، دریاچه ام‌النعاج، شط‌علی، پاسگاه ترابه تا پاسگاه ابوذکر عراق، جاده خندق، منطقه عملیاتی بدر و جزایر مجنون شمالی و جنوبی، طلائیه، سه راه فتح، سه‌راه جفیر و محدوده 20 کیلومتری شهر هویزه تا شرق هورالهویزه مناطق عملیاتی تحت پوشش این بیمارستان بودند. در ماه‌های آذر تا بهمن سال 1364 نیروهایی که باید در عملیات والفجر8 شرکت مي‌كردند جهت فریب دشمن در عقبه منطقه عملیاتی جزایر مجنون و در بیمارستان امام‌رضا(ع) مستقر شده بودند از این رو، مواضع و عقبه نیروها در اطراف بيمارستان، چندین بار در طول روز بمباران هوایی می‌شد. تا این که در دو مرحله ساختمان بیمارستان نيز مورد اصابت قرار گرفت. در ابتدا یک راکت در محوطه بیمارستان منفجر شد و بار دوم موقعی که نیروها در مسجد بیمارستان جهت اقامه نماز تجمع کرده بودند توسط دو فروند هواپیمای دشمن چهارنقطه بيمارستان مورد تهاجم قرارگرفت. هنگامیکه دشمن جهت گرفتن جزایر‌مجنون از سلاح‌های شیمیایی در مقیاسی وسیع استفاده کرد شمار مصدومین شیمیایی اعزامی به بیمارستان امام‌رضا(ع) بسیار زیاد بود و به علت پیش‌روی نیروهای دشمن از طرف جزیره جنوبی مجنون تا سه‌راه فتح و از یک طرف و جاده شهید همّت از سمت دیگر، احتمال داشت که این بیمارستان به دست نیروهای دشمن بیافتد در چنین شرایطی، با وجود خطراتی که جان کارکنان و مجروحین داخل بیمارستان را تهدید می‌کرد، کادر درمانی تا آخرین لحظه مقاومت نموده و به کار درمان ادامه دادند. بیمارستان صحرایی امام‌رضا(ع) اکنون در ردیف آثار ملی دفاع‌مقدس و تحت حفاظت قرارگاه حفظ ابنیه و آثار دفاع‌مقدس استان خوزستان قرار گرفته است.

منبع: اطلس جغرافياي حماسي 1

در منطقه نبرد، خيمه ها و چادر هايي براي سكونت خاندان امام حسين(عليه السلام) و يارانش بر پا شده بود. مكان استقرار خيمه ها حدود سيصد متر، يا كمي بيشتر، با ميدان جنگ فاصله داشت. امروزه، در جنوب غربي حرم مطهر و 250 متري صحن، مكاني را به مساحت دو هزار متر مربع ديوار كشي كرده اند و در وسط آن ساختماني شبيه خيمه اي بزرگ ساخته اند كه چهارصد متر مربع مساحت دارد. وسط ساختمان، سمت قبله، جايگاه امام سجاد (عليه السلام) و محل عبادت آن حضرت است. در قسمت ورودي در بزرگي است كه با چند پله به سطح خيمه گاه مي رسد. بعد از در ورودي، سمت راست و چپ شانزده فرورفتگي قوسي شكل همانند كجاوه در دو طرف با آجر ساخته اند كه نشان از شانزده كجاوه اي است كه خانواده هاي شهيدان كربلا را از آن جا به سوي كوفه بردند. در قسمت پاياني و سمت راست ساختمان، كه حدود 5/1 متر گودتر است، غرفه اي حدود بيست متر قرار دارد كه محل عبادت اهل بيت بود. بر سردر و آستان ورودي خيمه گاه شعرهايي از سيد حسين علوي كربلايي روي سنگ مرمر نقش بسته است. در زير خيمه گاه چاهي است كه به چاه حضرت عباس (عليه السلام ) مشهور است و مردم از آب آن مي نوشند و صورت خود را مي شويند. فاصله خيمه گاه تا تل زينبيه پانصد متر است. برخي مكان اصلي قتل گاه را در نزديكي مستشفي حسين ( بيمارستان امام حسين ( عليه السلام ) ) مي دانند. اين نظر بر اساس شواهد صحيح تر است، زيرا تا قبل از قرن چهاردهم كساني كه خيمه گاه را ديده اند آن را در جايي كه اكنون بيمارستان امام حسين ( عليه السلام ) است ذكر كرده اند. قبر احمد بن محمد معروف به بن فهد حلي، از فقيهان بزرگ اماميه در ( 757 ـ 841ق ) در بقعه اي جداگانه در جنوب خيمه گاه قرار دارد.

منبع: عتبات عاليات عراق؛ دكتر اصغر قائدان

در سمت چپ نهر حسينيه كنوني ، در ورودي كربلا و راه مقام امام صادق(عليه السلام)، بقعه و مقامي است كه گنبد بلندي دارد. اين بقعه به ياد و نام حضرت بقية الله بنا شده است.

منبع: عتبات عاليات عراق، اصغر قائدان

نهر عرايض شاخه‌اي از رود اروند و تدبيري براي آبياري منطقه در غرب خرمشهر است. بر روی این نهر در گذشته پلي چوبي بود كه پس از ترميم پل نو نام گرفت که با 58 متر طول و7 متر عرض، توسط جاده شلمچه منطقه شلمچه را به خرمشهر متصل می‌کند. با شروع جنگ پل‌نو معبر اصلي هجوم نيروهاي بعثي به سوي خرمشهر بود به نحوی که گردان تانك الحسن و گردان نهم تيپ ٣٣ نيروي مخصوص ارتش عراق پس از عبور از شلمچه در 2 مهرماه 1359 به نزدیکی پل‌نو رسیدند. صبح روز 3 مهر نیروهای خودی با نیروهای دشمن درگیر شدند. اما با پیش‌روی قوای زرهی عراق از شمال نهر عرایض، اندک مدافعان پل نو تا پاسگاه مرزی دوربند عقب آمده و سپس با بضاعت کم، تانک‌های مهاجم را عقب راندند. در روزهای بعد نیز درگیری و جنگ وگریز ادامه داشت و گاهی دشمن با عبور از پل نو به طرف خرمشهر پیش می‌آمد. لیکن مدافعان آنها را تا غرب این پل عقب می‌راندند. در نهايت براي ممانعت از ورود عراق به شهر، رزمندگان سپاه آغاجاری به کمک نيروهاي مهندسي ارتش، بخشی از پل را منهدم کردند. واحدهای زرهی دشمن که برای تصرف خرمشهر چاره‌ای جز عبور از نهر عرایض نداشتند از طریق  احداث پل نظامی بر روی نهر عرایض توسط مهندسی سپاه سوم ارتش عراق توانستند در روز 10 مهرماه نيروهاي خود را  عبور داده و تا چهارراه کشتارگاه پیش‌روی کنند. در جریان عملیات بیت‌المقدس در مورخ 1/3/1361، در حالی که تیپ 33 احتیاط نیروی مخصوص ارتش عراق در غرب پل نو مستقر شده بود و ده‌ها عراده توپ در شمال آن در اختیار داشتند، رزمندگان توانستند ضمن آزاد نمودن کل منطقه چهار پل نظامی احداث شده بر روی نهر عرایض را تصرف نموده و راه فرار نیروهای دشمن را در خرمشهر مسدود کنند.پس از آزادی خرمشهر دشمن در آن سوی نهر عرایض برای ممانعت از دستیابی رزمندگان به شلمچه موانع متعددی احداث نمود، با این وجود در عملیات‌های کربلای 4و5 رزمندگان در آن سوی نهر وارد عمل شدند.

منبع: اطلس جغرافياي حماسي 1