از آن جا كه منشأ عصمت «اراده و اختيار» آدمى است(پژوهشى در عصمت معصومان، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى، چاپ اول، 1377، فصل سوم، صص 72 - 43.)؛ هر انسان صاحب اراده ‏اى، مى ‏تواند با رياضت شرعى و تهذيب نفس، به مقام عصمت دست يابد. عصمت منحصر به پيغمبران و امامان معصوم(ع) نيست(تفسير موضوعى قرآن كريم، ج 9، صص 20-22؛ علامه طباطبايى، ولايت نامه، ترجمه همايون همتى، تهران، اميركبير، چاپ اول، صص 58 - 48.)؛ چنان كه حضرت مريم(س)، حضرت فاطمه(س) و مخلصينى ديگر (علامه طباطبايى، الميزان، بيروت، مؤسسه الاعلمى للمطبوعات، ج 3، ص 205.) - كه نه نبى بودند و نه امام - به مقام شامخ عصمت دست يافته‏ اند. اما مقصود از عصمتِ معصومان، پيامبران و ائمه(ع) و حضرت زهرا(س)، تنها عصمت از گناهان - آن هم پس از سنين متعارف بلوغ و تكليف نيست - بلكه عصمت از سهو و خطا و از زمان طفوليت را نيز در بر مى‏گيرد. روشن است كه چنين عصمتى منحصر در پیامبران چهاره معصوم(ع) است و اگر کسی دیگر هم دارای چنین مرتبه ای باشد برای ما شناخته شده نیست. (جزوه راه و راهنماشناسى، تهران، اميركبير، س 1375، صص 676 - 675.) با «تهذيب نفس» مى‏توان در آينده، مصون ماند و نيز ممكن است گذشته را با كفّارات و... جبران كرد؛ اما نمى‏توان آن را به گونه‏ اى ترميم نمود كه نسبت به گذشته، عصمت تحصيل شود؛ چون نمى‏توان واقع شده را تغيير داد. بلى اگر انسانى بتواند قبل از بلوغ نيز در سايه تعليم، تربيت، تهذيب و تزكيه به جايى برسد - كه در هنگام بلوغ نيز معصوم باشد - عصمتش فراگير خواهد بود. اگر افرادى در مقام وقوع نيز به چنين مقام ويژه‏اى نايل آيند؛ براساس روايات و ادعيه، باز با هدايت و يارى پيامبران و ائمه(ع) به اين مرتبه نايل مى‏شوند: «بكم فتح الله و بكم يختم». زيارت «جامعه كبيره» از آن جا كه آنان منشأ خير و سبب وصول آدمى به مراتب بالا و مقامات انسانى‏اند، باز در اين جهت بر تمامى انسان‏هاى برتر، مقدم‏اند.(انسان و خلافت الهى، صص 125 - 155.)
زآن كه منبع او بُده‏ست اين راى را
سر امام آيد هميشه پاى را
اى مقلد تو مجو پيشى بر آن
كاو بود منبع زنور آسمان
مثنوى، دفتر 3، ابيات 1548 و 1549.

منبع: پرسمان دانشجویی